“ส้มป่อย” พืชธรรมชาติแห่งล้านนา สู่ความศักดิ์สิทธิ์ในพิธีกรรม

“ส้มป่อย” พืชธรรมชาติแห่งล้านนา สู่ความศักดิ์สิทธิ์ในพิธีกรรม

“ส้มป่อย” ถือเป็นพืชพื้นถิ่นที่มีบทบาทสำคัญในวัฒนธรรมล้านนา ทั้งในด้านพิธีกรรม ความเชื่อ และวิถีชีวิตของผู้คน พืชชนิดนี้ไม่ได้เป็นเพียงแค่สมุนไพรธรรมชาติ แต่ชาวล้านนายังยกย่องให้เป็นไม้มงคลที่มีความศักดิ์สิทธิ์ในการชำระล้างสิ่งไม่ดี และส่งเสริมความเป็นสิริมงคลในชีวิต ส้มป่อยจึงถูกนำมาใช้ในหลาย ๆ โอกาสที่เกี่ยวข้องกับชีวิต ตั้งแต่วันปีใหม่เมือง ไปจนถึงพิธีกรรมลึกลับเกี่ยวกับการปัดรังควานสิ่งที่ไม่ดี

ลักษณะของส้มป่อย เป็นพืชตระกูลถั่วมีลักษณะเป็นไม้พุ่มหรือไม้เลื้อยขนาดกลาง มีใบคล้ายลักษณะแบบขนนกสองชั้น เรียวยาว สีเขียวอ่อน ฝักมีลักษณะโค้งงอ ปลายมน เมื่อแก่จัดจะมีสีน้ำตาลและแห้ง ส่วนผลจะมีรสเปรี้ยวและมีสรรพคุณทางสมุนไพรมากมาย เช่น ใช้ชำระล้างสิ่งสกปรก บำรุงหนังศีรษะ รวมไปถึงรักษาโรคผิวหนังได้อีกด้วย ส่วนสาเหตุที่มาของชื่อ มาจาก “ส้ม” ในภาษาเหนือ หมายถึง เปรี้ยว จึงตั้งชื่อว่า “ส้มป่อย” จากรสชาติของฝัก

การใช้ส้มป่อยในงานพิธีมงคลต่างๆ ส่วนใหญ่แล้วจะใช้ส่วน “ฝักแห้ง” มาเป็นองค์ประกอบหลัก เพื่อใช้ทำเป็นน้ำมงคล ทางคนเหนือมักเรียกว่า “ น้ำเข้าหมิ้นส้มป่อย” เริ่มจากการนำเอาส้มป่อยแห้งมาหักเป็นชิ้นเล็กๆ และแช่ในน้ำที่มีขมิ้นชันสด จะมีสีที่เหลืองอ่อน จากนั้นเติมดอกคำฝอย และ ดอกไม้สดเพื่อเพิ่มความหอมให้กับน้ำศักดิ์สิทธิ์นี้ หลังจากที่ได้น้ำตามที่ต้องการแล้ว ผู้คนจะเอาน้ำไปทำตามความปรารถนา โดยมีตั้งแต่เอาไปใช้ในพิธีมงคลงานอวมงคลหรือแสดงความเคารพเรื่องไสยศาสตร์และการชำระล้างของให้บริสุทธิ์

ในปัจจุบัน “ส้มป่อย” ยังคงมีบทบาทอยู่ในพิธีกรรมต่างๆ ของล้านนา และกลายเป็นส่วนหนึ่งของสมุนไพรพื้นบ้านที่ชาวล้านนาได้นำมาประยุกต์ใช้ใหม่ตามวิถีชีวิตสมัยใหม่ เช่น แชมพูสมุนไพร สบู่สมุนไพร และแม้ในบางพื้นที่จะมีการใช้ส้มป่อยในพิธีกรรมลดน้อยลงบ้าง แต่ก็ยังคงอนุรักษ์และฟื้นฟูให้กับคนรุ่นหลังได้รู้จักเกี่ยวกับพืชพื้นเมืองชนิดนี้

ขอบคุณข้อมูลจาก

https://siampollnews.com/detail-column.php?id_news=98

https://www.silpa-mag.com/culture/article_151135

https://www.nuac.nu.ac.th/?p=16941

ติดตามข่าวสารและกิจกรรมต่าง ๆ ของแผนงานสื่อศิลปวัฒนธรรมสร้างเสริมสุขภาพ สสส. ได้ที่

Official Web : http://artculture4health.com/

Facebook : https://www.facebook.com/artculture4h

Youtube แผนงานสื่อศิลปวัฒนธรรม สร้างเสริมสุขภาพ : http://bit.ly/3YVFSl5

Instagram : https://www.instagram.com/artculture.4health/

Twitter : https://twitter.com/art_culture4h

Tiktok : https://www.tiktok.com/@artculture4health

#สสส #แผนงานสื่อศิลปวัฒนธรรมสร้างเสริมสุขภาพ #ส้มป่อย #น้ำศักสิทธิ์ #ล้านนา